Krytycznie o krytyce czyli o „modnym” pisaniu, zasadach i ich braku

(Ilustracja – Paulina Mitek)

Jakiś czas temu moja zaprzyjaźniona dziennikarka i stylistka opowiedziała mi o pewnym ciekawym zdarzeniu ze swojego życia zawodowego. Historia jest na tyle symptomatyczna, że posłuży jako wstęp do dzisiejszego felietonu. Otóż owa koleżanka, nazwijmy ją koleżanką „X”, pracowała, jak to dziennikarze mają w zwyczaju, w pewnym redakcyjnym padole. Konkrety nie są w tym przypadku aż tak istotne. Zresztą otoczka tajemnicy i niedopowiedzenia potrafi skutecznie podkręcić atmosferę. Przełożony Koleżanki „X” był (a właściwie nadal jest) dość szanowanym dziennikarzem mody. Nazwijmy go Panem „Y”. Koleżanka „X” należy do gatunku ambitnych bestii – dysponuje dużą i rozległą wiedzą. Ceni sobie takie drobnostki jak elokwencja, stylistyka, ortografia, czy interpunkcja. W swojej rozkosznej naiwności chciała o modzie pisać konkretnie, szczerze i merytorycznie. Dziwna fanaberia, doprawdy. Pan „Y”, próbując ukrócić jej zapędy i chęć realizacji zawodowej, stwierdził, że tak być nie może, bo co ona sobie właściwie myśli. Jego wieloletnie doświadczenie nauczyło go przecież, że o modzie w naszym kraju nie wolno pisać krytycznie. Nie jest to ani potrzebne ani mile widziane. Należy pisać dobrze, a jak się nie ma nic miłego do powiedzenia, to lepiej zatrzymać opinie dla siebie. Czyli mówiąc kolokwialnie nakazał Koleżance „X” trzymać buzię na kłódkę. Pan „Y” stwierdził też, że Koleżance „X” kategorycznie nie wolno pisać w pierwszej osobie, dopóki nie będzie „kimś”. W tym przypadku najprawdopodobniej chodziło o „bycie” właśnie panem „Y” (albo jak to później dodał, Kingą Rusin – ?!). Uważam, że nie bycie „kimś” jest w tym przypadku dużym szczęściem dla Koleżanki „X”, ale to tylko moja, skromna opinia. Słuchając tej opowieści nie mogłem wyjść ze zdumienia…. Jak zawsze w takich sytuacjach, niczym przykładne dziecko Internetu, pognałem na Wikipedię, skarbnicę wiedzy wszelakiej.

Krytyka (łac. criticus – osądzający) – analiza i ocena dobrych i złych stron z punktu widzenia określonych wartości (np. praktycznych, etycznych, poznawczych, naukowych, estetycznych, poprawnych) jako niezbędny element myślenia.

Może dotyczyć wielu dziedzin np. nauki (krytyka naukowa), poprawności formalnej (krytyka logiczna), poprawności merytorycznej (krytyka merytoryczna lub krytyka empiryczna), metod (krytyka metodologiczna), etc.

W swoim idealistycznym podejściu, Koleżanka „X” miała oczywiście dużo racji. Pan „Y” również posiada pewne w miarę sensowne argumenty. Prezentując drugą stronę medalu, bardziej pragmatyczną i bezpieczną, zachowuje tak zwany chłopski spryt. Czy da się połączyć te dwa sposoby myślenia? Czy krytyka mody jest do czegokolwiek potrzebna?  A jeśli tak, to komu? I kto może krytykować modę? Jak to robić? Według jakich zasad? Standardowa sytuacja – wiele pytań, a odpowiedzi brak.

Zacznijmy od truizmów. Moda jest formą kreacji, wypadkową procesu twórczego i potrzeby ubierania się, która w zależności od potrzeby może iść w kierunku artyzmu albo utylitaryzmu. Niezależnie od intencji projektantów, sam proces najczęściej przebiega podobnie. Szukanie inspiracji, zbieranie pomysłów i referencji, tworzenie moodboardów, szkiców, etc. Aż do finalnego produktu lub dzieła. Tu dokonujemy istotnego rozgraniczenia, ponieważ moda, jak każda dziedzina naszego życia, może realizować się wielotorowo. Jedni tworzą awangardowe sukienki z pleksi – i to jest moda. Inni produkują hurtowo bluzy z nadrukiem hamburgera – i to też jest moda. Wiadomo – moda modzie nierówna, ale nie zmienia to faktu, że każdą manifestację rozmaitych materiałów w kontekście ludzkiego ciała można zaklasyfikować właśnie jako modę. Oczywiście, nie mówimy tu o modzie, jako mechanizmie socjologicznym, w którym jakiś element naszego życia staje się wyjątkowo popularny, tylko o ubraniach. Tak, „tylko” o ubraniach.

Zjawisko krytyki występuje w każdej strefie naszego życia intelektualnego i społecznego. Krytyce podlega sztuka we wszystkich swoich odsłonach – od muzyki, przez malarstwo aż po teatr. Podobnie jest z literaturą, polityką, kulinariami, zrachowaniami, wypowiedziami, sytuacjami. Nawet krytyka może podlegać krytyce! Każda dziedzina posiada specjalistów, których zadaniem jest zweryfikowanie, czy dana rzecz jest dobra, neutralna albo zła. W teorii piastują oni rolę przewodników dla osób mniej zaznajomionych z konkretnym tematem. Za pomocą wskazówek (nadal w teorii) możemy później podjąć decyzje. Czyli, ciągle czysta teoria, rolą krytyka mody jest wskazanie „dobrej” i „złej” mody. Aby taka sytuacja zaistniała nie tylko w teorii, ale i w rzeczywistości, musi zostać spełnionych kilka istotnych warunków. Przedstawię je w pięciu punktach, które są dla mnie wyznacznikiem rzetelności i podstawą krytyki.

Autorytet

Przede wszystkim krytyk powinien być autorytetem w swojej dziedzinie. I w tej oczywistej oczywistości pojawia się problem. Polska moda jest obdarta ze swojej tożsamości. Goła i niewesoła. Sprawa nie dotyczy tylko projektantów, ale też dziennikarzy, krytyków i stylistów. Panuje totalna, niczym nie skrępowana, wolna amerykanka, w której weryfikacja talentu opiera się głównie na takich czynnikach, jak znajomości, szczęście, zasobność portfela rodziców (kochana lub partnera również) i stara-dobra kombinatorka. Oczywiście, te składniki przydadzą się w każdym miejscu na ziemi, w którym zakłada się więcej niż trawiastą spódniczkę, ale tam konkurencja jest tak duża, że bez talentu nawet największy szczęściarz się nie przebije. Kto w Polsce ma predyspozycje do wiążącej, obiektywnej (co za fatalne słowo) i merytorycznej oceny mody? Nie wiemy i długo się nie dowiemy, bo nie ma osób, które byłyby w stanie to zweryfikować. Czyli tkwimy w takim błędnym kołowrotku. I jak tu zdobyć autorytet, w tych przedziwnych warunkach? Nie ma wyjścia – ciężką i sumienną pracą. Szczerością. Ciekawymi publikacjami. Krok po kroku. To bardzo proste i jednocześnie wyjątkowo trudne. Na własnym przykładzie sprawdziłem, ile wyrzeczeń i problemów można spotkać na takiej drodze. Autorytet zdobyty wśród czytelników to jedno. Autorytet wypracowany u projektantów, to zupełnie inna sprawa. Niestety, rzadko dochodzi do sytuacji, w których krytyk może wejść w realną polemikę z projektantem. Ich dyskurs przebiega na dwóch różnych pułapach. Projektant wypowiada się za pomocą kolekcji i pokazów, krytyk za pomocą słów. Jeśli taka interakcja przebiega na gruncie superlatyw i komplementów, to życie jest słodkie jak słoik miodu. Gorzej, kiedy pojawiają się przysłowiowa łyżka dziegciu. Gorzkie słowo faktycznie potrafi w jedną chwilę zmienić smak. A wtedy zaczyna się robić nieprzyjemnie. Generalnie mechanizm, który sprawdziłem również na własnej skórze jest taki – negatywna ocena jakiejś kolekcji wywołuje niemałą euforię u innych. Wtedy sypią się maile pełnie niewypowiedzianej radości „że ktoś w końcu pisze jak jest”. Czyli tym razem opinia krytyka pokryła się z opinią odbiorcy. Gorzej kiedy reflektor negatywnej recenzji trafi na tych „innych”, którzy jeszcze przed sekundą dosłownie tryskali entuzjazmem. Euforia zmienia się w żal, zgrzytanie zębów i smętną szeptaninę. Czasem cichszą, a czasem głośniejszą. Nic ma w tym nic dziwnego, wiele razy już podkreślałem, że poczucie krzywdy projektanta jest zrozumiałe. Hipotetycznie jego praca włożona w kolekcję i pokaz jest większa niż wysiłek recenzenta włożony w tekst. Ale! Każdy kij ma dwa końce. Recenzent nie czeka przecież na dwie kolekcje jednego twórcy. Jeśli chce być na bieżąco, to powinien być zaznajomiony z większością kolekcji – zarówno regionalnych, jak i światowych. I tu zaczynają się schody. Obejrzeć, przeanalizować, zapamiętać kilkaset kolekcji co pół roku? Życzę powodzenia. Ale ta sytuacja to tylko i wyłącznie myślenie roszczeniowe. Tak jakby powiedzieć, że każdy lekarz przykłada się do swojego zawodu. Powieść fantasy.

Platforma

Po drugie krytyk powinien mieć platformę dla swoich tekstów. Kiedyś sprawa była prostsza. Nie było Internetu, więc krytyk albo pisał do magazynu lub gazety albo go po prostu nie było. Dziś każdy może sobie stworzyć własną platformę i krytykować, hulaj dusza i klawiatura, do woli. To dotyczy również Freestyle Voguing, który idealnie wpisuje się w ten schemat. Prasa stopniowo podupada i cieszy się coraz mniejszą popularnością. W Polsce nie ma periodyków, które traktowałaby projektantów serio. O wszystkich się pisze dobrze, każda kolekcja jest hitem, każdy pokaz cudownym wydarzeniem. Redaktorzy boją się postawić w pozycji autorytetu, krytyka ich przeraża, bo wiąże się z konsekwencjami. Zablokowanie wypożyczeń, brak zaproszeń, zlikwidowanie zniżki w butiku. Koszmarne konsekwencje… No i świadomość, że każdy jest czyimś znajomym. Skoro jednego dnia piło się z projektantem wódkę przy barze, to jakoś tak głupio źle o nim pisać.  Magazyny kreują na siłę wizję idyllicznej bajki, w której wszyscy się kochamy. Nic dziwnego, że ta energia musiała w końcu znaleźć jakąś kontrę. Pałeczkę przejęli blogerzy. Pisanie o modzie staje się coraz bardziej popularne. Nawet szafiarki, których krytyka mody była do tej pory bardzo szczera i bezpośrednia – selekcja polegała po prostu na zakładaniu konkretnych rzeczy, coraz częściej sięgają po słowo pisane. W ten sposób dochodzi do ciekawych wynaturzeń. Za przykład weźmiemy popularną blogerkę Jessicę Mercedes. Po ostatnim łódzkim FW, Jess napisała o pokazie Wioli Wołczyńskiej:

O pokazie Wioli Wołczyńskiej wiele osób mówiło negatywnie. Ja nie wiem co powiedzieć, dla mnie to prosta, casualowa kolekcja, która bardziej przypomina projekty z Inditexu, niżeli prace polskiego projektanta. Co tu krytykować? Szary basic, to szary basic, każda kobieta coś takiego potrzebuje w swojej szafie. Nie orientuję się, jakie są ceny tych ubrań, ale domyślam się, że nie są przystępne. Bardziej zastanawia mnie, co ma klienta przyciągnąć do zakupu takiej szarej tuniki , skoro coś takiego możemy kupić w sieciówce? Jakość ta sama (100 % bawełna), krój podobny. Wiadomo, że własność intelektualna projektanta również musi zostać opłacona, ale klient o tym nie myśli, jeśli mu się spodoba i jest za drogo, znajdzie tańsze i tyle

Nie przeszkodziło to Jess chwilę później pójść w pokazie Łukasza Jemioła, który wręcz histerycznie krzyczał (pokaz, nie Łukasz) „jestem kolekcją basicową”. Dodajmy, że blogerka zaprezentowała się w… Szarej tunice. Co ciekawe ceny u Łukasza są wyższe niż u Wioli. Przed pokazem otrzymałem od niego bluzkę i miałem szansę zorientować się w tych kwotach. Oczywiście, Jemioł ma prawo sprzedawać swoje rzeczy w cenach jakie uzna za stosowne. Zarówno ja, jak i Jess możemy jedynie przedstawić nasz punkt widzenia, jako osób  zajmujących się modą. Możemy, ale nie musimy. Pytanie – czy na pewno powinniśmy? I tu docieramy do kolejnego ważnego aspektu krytyki mody.

Odpowiedzialność

Taki tekst, który swoim czytelnikom zafundowała Jess, w moich oczach dyskwalifikuje jej profesjonalne podejście do tematu. Dokonała bardzo błędnego założenia „Szary basic, to szary basic”, twierdząc, że poziom oryginalności projektu, to najważniejsza weryfikacja mody autorskiej, po czym sama sobie zaprzeczyła dla wątpliwego „zaszczytu” przejścia się po wybiegu. A co z jakością? Czy Jess była na backstage’u i zobaczyła te proste wzory Wioli? Projektantka świata na nowo nie odkryła, ale dobrze wie, czego szuka jej klientka. Na przykład wełen z alpaką lub kaszmirem albo bawełny z jedwabiami. I właśnie za to jest gotowa zapłacić więcej – za autorski projekt, który nie ma powciskanych ćwieków, nie jest upstrzony blaszkami, czy piórami, ale posiada jakość, ukrytą i niedostępną dla większości odbiorców mody. Najciekawsze jest to, że czytelnik Jess nie jest klientem ani Wioli ani Łukasza. Czemu wobec tego blogerka porusza takie tematy? Ambicja! Teoretycznie pisanie o modze (w nieistniejącej hierarchii) pozycjonuje się dużo wyżej niż pstrykanie coraz to nowych fotek w ciuszkach z sieciówki. Owszem, pisząc o kolekcji mamy prawo skoncentrować naszą uwagę na tych aspektach, które są dla nas najistotniejsze. Dla jednych to może być sezonowość, dla innych oryginalność projektu. Jednak publikowanie niesprawdzonych i fałszywych informacji „100 bawełny” niestety jest (nie da się tego inaczej określić) poniżej krytyki. Należy brać odpowiedzialność za swoje słowa. Trzeba mieć świadomość, że każda krytyka niesie ze sobą konsekwencje. Krytyk jest w pewnym sensie osobą, która posiada (lub powinna posiadać) społeczne zaufanie. Podawanie błędnych informacji sprawia, że traci wiarygodność. Tu niestety pojawia się kolejna przeszkoda – gdzie następuje weryfikacja tych opinii? Paradoksalnie krytykami krytyki stali się sami odbiorcy. Ilość wejść na bloga czy dany portal, suma lajków i podzieleń na Facebooku, sankcjonuje działanie krytyka. O racji bytu w branży modowej przestali decydować wpływowi redaktorzy i magazyny. Teraz liczą się statystki.

Wiedza i Gust

To jest dość oczywisty aspekt. Żeby móc krytykować należy mieć rozległą wiedzę. W przypadku mody, sama znajomość trendów i kilku najpopularniejszych projektantów absolutnie nie wystarczy. Znajomość historii mody, materiałów, krawiectwa jest niezbędna. Jednak, żeby w pełni szukać referencji, odkrywać inspiracje, polemizować z projektantem i jego modą jako dziełem sztuki użytkowej lub w ogóle jako dziełem sztuki, należy mieć świadomość kontekstów kulturowych, historii kina, teatru, kostiumu, literatury. Czyli być albo chociaż aspirować do bycia erudytą. Tylko dzięki takiemu podejściu dyskurs może wejść na poziom o niebo ciekawszy niż ładne/nieładne, „to bym założyła, a tego nie”. Czy to jest potrzebne? I tak i nie. Z mojej perspektywy tak, bo traktuję modę jako zjawisko zasługujące na analizę. Szanując projektantów i ich twórczość (dość brawurowa deklaracja, ale prawdziwa) wychodzę z założenia, że to co robią jest czymś więcej, niż tworzeniem jednowymiarowej konfekcji. Skoro są twórcami, to upubliczniając swoje dzieło dają przyzwolenie na jego interpretację i ocenę. W tym specyficznym przypadku duże znaczenie ma też gust recenzenta. To ważny czynnik. Pojęcie „dobrego gustu” jest bardzo niejednoznaczne i kłopotliwe. Czym właściwie jest gust? Jak go zmierzyć? Wyglądem? Bardzo zdradliwa metoda. Chyba najłatwiej jest go poznać przez regularną obserwację poczynań i publikacji dziennikarza lub blogera. Wtedy możemy zdecydować, czy jego wizja i jego interpretacja mody korespondują z naszym punktem widzenia. Nie powinny się pokrywać ale powinny mieć jakiś wspólny punkt zaczepienia, który pozwoli nawiązać relację. A być może i interakcję, bo internet w przeciwieństwie do prasy pozwala czytelnikowi i dziennikarzowi na wymianę opinii i polemikę.

Warsztat

Kolejny mocno poszkodowany aspekt krytyki, który już nawet nie kuleje. Biedak nie jest w stanie ruszyć z miejsca, bo ma odcięte obie nogi. Ten inwalida leży bezradnie i czeka na jakiś cudowny przeszczep. Warsztat pisarski i dziennikarski, znajomość języka polskiego, umiejętność stworzenia dramaturgii tekstu, szeroki wachlarz słów, specjalistycznych określeń, synonimów, to podstawy ciekawej i wciągającej publikacji. Jak zdobyć te umiejętności? Trzeba czytać. I pisać. Czytać i pisać, dzień po dniu, miesiąc po miesiącu. Uczyć się od najlepszych, wykształcać swój styl. Unikać kopiowania innych. Popełniać błędy i wyciągać z nich wnioski. Podsyłać teksty znajomym, niech ocenią je chłodnym i bezemocjonalnym spojrzeniem. Nie muszą być wkręceni w temat mody, czasami opinia osoby „niezorientowanej” jest dużo bardziej cenna, bo Pozwala zachować dystans. I co najważniejsze – punktować w recenzjach zarówno wady, jak i zalety. Tu znowu odwołam się do swojego przykładu. Niezwykłą trudność sprawia mi pisanie komplementów i ciągle się tego uczę. Pisanie negatywów jest dla mnie łatwe – jako osobie cynicznej i złośliwej, przychodzi wręcz naturalnie. Cięte i mocne żarty niestety najbardziej przyciągają uwagę czytelnika. Zauważyłem, że o moich pozytywnych recenzjach mało kto pamięta. Było dobrze – ok, fajnie, ale przecież to powinno być standardem. Ale kiedy tylko pojawia się „jad” to radość nie ma końca. W kwestii szlifowania warsztatu brak wzorców ze świata mody nie przeszkadza, bo dobrych dziennikarzy, krytyków i felietonistów zajmujących się innymi dziedzinami jest w Polsce na pęczki.

Oczywiście, można by dodać kilka innych punktów takich jak bezstronność (raczej nierealna), umiejętność lawirowania między rozmaitymi układzikami i klikami (do zrobienia), protekcja (przydatna). Ale zamiast tego zobaczmy co napisali znajomi projektanci o swoim podejściu do krytyki. Ten punkt widzenia jest szczególnie istotny. W końcu to ich dotyczy dzisiejszy temat. Są to skrajnie różne osoby, poruszające się po najróżniejszych pułapach estetyki, promocji i na bardzo zróżnicowanych etapach swojej kariery.

Paprocki&Brzozowkski:

Krytyka Mody jest bardzo potrzebna byleby była poparta prawdziwym doświadczeniem i wiedzą. Bardzo liczymy się z krytyką osób które są dla nas autorytetem w tej dziedzinie. Nawet jeśli jest to krytyka niepochwalna – wyciągamy wnioski i traktujemy jako konstruktywną. Za to zupełnie nie przejmujemy się krytyką osób niekompetentnych, a takich obecnie jest na pęczki – wszechwiedzących znawców mody. Najczęściej te osoby jeszcze wczoraj pisały o meblach albo wymyślały horoskopy a dzisiaj uważają siebie za autorytety w tej dziedzinie.

Kas Kryst:

Krytyka mody z mojej perspektywy, czyli osoby dopiero rozpoczynającej karierę projektanta jest bezcenna i niezbędna.

Po ukazaniu się kolekcji pragnę i oczekuję informacji zwrotnej, ale niech to będzie tekst napisany przez osoby które faktycznie się na tym znają. Nic mnie tak nie denerwuje , jak bezsensowne, nic nie wnoszące recenzje, z których nie dowiaduję się niczego oprócz tego, że projekty były ładne, kolorowe i zapewne minimalistyczne.

Czytając recenzję z pokazu oczekuję własnej opinii autora, opartej na zdobytej wiedzy.

Mogę się mylić, ale mam wrażenie, że kryteria oceny w filmach czy literaturze są bardziej oczywiste dla przeciętnego odbiorcy. Modę często ocenia się wedle gustu i uznania. Mało kto zdaje sobie sprawę, że oprócz własnych upodobań liczą się faktyczne kryteria, o czym projektanci uczą się latami na studiach.

Brakuje wiedzy u większości osób recenzujących kolekcje. Można policzyć na palcach u jednej ręki recenzentów z prawdziwego zdarzenia, którzy nie tylko posługują sie poprawna polszczyzna, ale faktycznie mają coś do powiedzenia.

Krytyka mody powinna istnieć i powinna się rozwijać, a osoby aspirujące powinny się wciąż dokształcać. Moda jest ciągle w ruchu, szybko się zmienia i żeby ludzie zaczęli ją rozumieć, trzeba im poukładać w głowie, otworzyć na nowe i nieznane, pokazać co faktycznie jest dobre, a co się im tylko wmawia. Tak właśnie widzę rolę krytyki mody w Polsce.

Wiola Wołczyńska:

Krytyka mody jest ważna, ponieważ bez niej nie byłoby rozwoju i doskonalenia tego co powstało. Krytycy dzieląc projekty na dobre i złe pokazują właściwą drogę. Martwi mnie jedynie to, że w Polsce często krytyką zajmują się ludzie, którzy nie mają wystarczającej wiedzy i wykształcenia. Niestety domeną Polaków jest krytyka wszystkiego i wszystkich dla zasady, a to jest krzywdzące i ograniczające różne inicjatywy.

Maldoror

Krytyka Mody jest niezbędna jak krytyka każdego zjawiska. Bez rzeczowej oceny z zewnątrz nic nie jest w stanie funkcjonować poprawnie. Najważniejsze jest jednak to aby krytyką zajmowały się osoby odpowiednio do tego wykształcone, przygotowane. Zdanie przypadkowych osób nie ma żadnego znaczenia, ani wartości.

Charlotte Rouge

Jako osoba szczera i otwarta nie wyobrażam sobie ukrywania prawdy, unikania konfrontacji i pisania o wszystkim w samych superlatywach. Jeśli dziennikarz ma za zadanie, czy ochotę wydać osobistą opinię, czemu miałby nie mówić brutalnej prawdy? Polska moda ciągle jeszcze dojrzewa i potrzebuje raz na jakiś czas klepnięcia w policzek by zrozumieć, że idzie w złą stronę. Nie widzę też powodu, by ukrywać niewygodne fakty, jak zamawianie i nie płacenie za ubrania przez gwiazdy, układy i układziki w branży.

Nenukko

Dziewczyny z Nenukko mają oczywiście swoje zdanie, ale zachowają je dla siebie. Choć krytyka mody nie jest im obojętna, to jak zawsze działają zgodnie z zasadą „jesteśmy obok”.

Mickey Wyrozębski

Krytyka mody może być cenna, wtedy gdy jest szczera, prawdziwa. Gdy tworzy ją pasjonat, który pokazuje swój punkt widzenia, otwiera się. Jego rolą może być pokazywanie perełek, dalekich od mainstreamu, trendów, które istnieją równolegle w innych kulturach, poszerzanie horyzontów. Ważne, żeby podkreślać subiektywizm – nie lubię pychy, wrażenia nieomylności w żadnych sądach. Ważna jest świadomość, że można zrobić projektantowi wielką przysługę lub zniszczyć karierę. Warto pamiętać o tej odpowiedzialności. Myślę, że modę absolutnie można traktować jako sztukę. Jest nią. Jest ona wrażeniem, emocją, którą za sobą niesie. Nie traktowałabym jej jako sensu życia, co czasem widuję – raczej jako wyraz kultury. I chyba tu jest rola najlepszego krytyka – pokazać niuanse elegancji, jakości, nowatorstwa (w opozycji do złego wykonania, czy kopiowania). Idealnie, jeśli udaje się zachować wiarygodność wystrzegając się pisania tekstów sponsorowanych np cudowności kolekcji z sieciówki. Mierzi mnie taki bullshit, niezależnie od finansowych aspektów. Bo, to jest już zagadnienie przemysłu odzieżowego, a nie mody.

Sylwia Rochala

Krytyka mody i moda są jak jajko i kura. Krytyka jest analizą cech fizycznych poszczególnych przedmiotów. Przedmiot istnieje wtedy, gdy nada się mu przynajmniej jedną cechę (chociażby istnienie). Krytyk nie może ocenić czegoś co nie istnieje. Przedmiot nie może istnieć bez oceny. W tym rozumieniu krytyka mody i moda nie mogą istnieć bez siebie.

Michał Szulc

Krytyka mody, a właściwie jej druga fala rodzi się i rozwija wraz z polską modą, a właściwie jej drugą falą. Wydaje mi się, że to FW dał nam (poprzez możliwość konfrontacji kilkudziesięciu bardzo zróżnicowanych kolekcji w jednym miejscu i krótkim czasie) łatwość i więcej pewności w wyrażaniu swoich opinii. Krytyka mody w Polsce istnieje, ale wciąż jest chyba zbyt mocno osadzona w świecie wirtualnym lub kuluarowym. Obserwując modę i jej krytykę z perspektywy prawie 10 lat własnej aktywności, widząc jej gwałtowny i szybki rozwój, tak naprawdę nie dochodzę do żadnych wniosków, ale cholernie ciekawi mnie to, jak sytuacja będzie wyglądała za kolejnych 10 lat.

No i jak drodzy państwo? Mamy wnioski? Pan „Y” najwyraźniej nie miał racji! Skoro sami projektanci dają rację bytu krytyce mody, to chyba nikt nie powinien jej negować.  Uważam za mój osobisty sukces fakt, że tyle ciekawych osób postanowiło poświęcić swój czas i uwagę na napisanie kilku zdań dla Freestyle Voguing. Bardzo bym chciał jakoś spuentować ten tekst, wynaleźć złotą myśl, spektakularny wniosek. Ale tym razem jest to niemożliwe. Jedyne co mogę dodać (uwaga, będzie patetycznie, ale raz na jakiś czas mogę sobie pozwolić na taki emocjonalny poryw), to życzenie, żebyśmy wszyscy starali się robić to co robimy, najlepiej jak to możliwe. Szczerze i z głębi serca. Wymieniali się opiniami, myślami i emocjami. W ten sposób rodzi się energia, która napędza nas do dalszego działania!

I tym optymistycznym akcentem kończymy na dziś.

Pamiętajcie – Never Ending Freestyle Voguing! ❤

Tobiasz Kujawa

freestylevoguing@gmail.com 

PS. Korekty tradycyjnie brak. Jeśli są jakieś literówki to serdecznie przepraszam, ale ilość pracy ostatnio mnie dosłownie przygniotła. Proszę wypominać wpadki bez litości, będę je poprawiać bieżąco! 😉

PS2. Bardzo dziękuję wszystkim projektantom za wypowiedzi!

PS3. Jak to już kiedyś powiedziałem – „Niestety konwencji zmieniać nie zamierzam”. Przypominam również, że to tylko blog w morzu tysiąca innych. Internet jest wielki, każdy znajdzie coś dla siebie!

PS4. Ten tekst jak na warunki internetu to prawdziwy moloch, który nie wyczerpuje tematu, więc w planach jest kolejna część.